Η μελέτη των ατυχημάτων, ναυτικών ή μη, αποτελεί το αντικείμενο ενός κλάδου γνωστού σαν Ιατροδικαστική Μηχανική. Γιατί να μελετηθούν τα αίτια και οι συνθήκες ενός ατυχήματος; Για: (α) αποφυγή παρομοίου ατυχήματος, (β) υπεράσπιση της εταιρείας σε ενδεχόμενη νομική υπόθεση, (γ) βελτίωση του πλάνου συντήρησης και επιθεώρησης πλοίων και μηχανημάτων, (δ) προστασία της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας καθώς και του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Η ανάλυση ενός ατυχήματος περιλαμβάνει ή πρέπει να περιλαμβάνει: (α) επιτόπια επιθεώρηση, (β) συλλογή δεδομένων και πληροφοριών σχετικών με το ατύχημα, (γ) δημιουργία του καλύτερου δυνατού φωτογραφικού υλικού, (δ) συνεντεύξεις με παρόντες ή σχετιζόμενους με το ατύχημα, (ε) τεχνική ανάλυση, (στ) πειραματική επαλήθευση και μετρήσεις, (ζ) δημιουργία φακέλου με όλα τα δεδομένα και τις πληροφορίες, καθώς και (η) συγγραφή αναφοράς (report).
Από τις παραπάνω διαδικασίες πλέον σημαντική είναι η επιτόπια επιθεώρηση, καθώς τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει για το μελετητή του ατυχήματος τη συνολική επιθεώρηση και εικόνα. Όλα τα εξαρτήματα συνδεδεμένα με το ατύχημα πρέπει να προστατευθούν και να διατηρηθούν για πιθανή ανάλυση και μετρήσεις κατά την ανάλυση. Πολλές φορές δεν δυνατόν να παρθούν δείγματα ή εξαρτήματα μηχανημάτων. Για παράδειγμα, σε περίπτωση θραύσης, είναι πολύ σημαντικό να εντοπισθεί η αρχή της ρωγμής που οδήγησε στη θραύση. Η επιφάνεια της θραύσης μπορεί να αποτυπωθεί πάνω σε ρεπλίκα παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιούν οι οδοντίατροι, για πιο λεπτομερή εξέταση κάτω από το μικροσκόπιο.
Επίσης, ο χρόνος της επιθεώρησης είναι και ο πιο κατάλληλος για τη λήψη δειγμάτων. Σε περίπτωση ατυχήματος, για παράδειγμα, με αστοχία εδράνων, η χημική ανάλυση του λιπαντέλαιου αμέσως μετά μπορεί να είναι άκρως αποκαλυπτική. Αποκαλυπτική μπορεί επίσης να είναι και η μελέτη του ιστορικού πριν από το ατύχημα, με ερωτήσεις όπως: Τί ήταν διαφορετικό στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Ήταν τα φορτία και οι συνθήκες του περιβάλλοντος οι αναμενόμενες; Χρησιμοποιήθηκαν τα κατάλληλα υλικά; Έχουν τις κατάλληλες διαστάσεις τα εμπλεκόμενα εξαρτήματα; Ήταν η συναρμολόγηση σύμφωνη με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή; Μήπως το ατύχημα προκλήθηκε από ακατάλληλες προηγούμενες επισκευές η μετατροπές; Ήταν η συντήρηση και ο περιοδικός έλεγχος σύμφωνα με τις προδιαγραφές;
Με σιγουριά μπορεί να λεχθεί ότι σχεδόν ποτέ δεν υπάρχει μόνο μία αιτία πρόκλησης ατυχήματος. Περισσότεροι του ενός παράγοντες, ανθρώπινα λάθη και γεγονότα δρουν συνεργιστικά ώστε το ατύχημα να συμβεί τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Πολλές φορές η ανάλυση ενός ατυχήματος δεν στοχεύει στο να βρεθεί το γιατί έγινε το ατύχημα. Ο στόχος είναι να απαντηθούν ερωτήσεις σημαντικές από νομικής πλευράς. Για παράδειγμα, αν ήταν οι ενέργειες των υπευθύνων οι κατάλληλες, όσον αφορά τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Απαραίτητα σε αυτές τις επιχειρήσεις είναι τα σχετικά εγχειρίδια των λιμενιών αρχών.
Αν και η διερεύνηση των ατυχημάτων έχει συχνά σαν κίνητρο οικονομικούς και νομικούς λόγους, θα ήταν καλό αν τα αποτελέσματα των μελετών αυτών χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση των πληρωμάτων και των στελεχών των ναυτιλιακών εταιρειών. Η δημιουργία βάσεων δεδομένων με τις αιτίες των συχνοτέρων ατυχημάτων συνιστά σημαντικό βήμα. Κάποιοι νηογνώμονες στο παρελθόν σε έντυπά τους ανέφεραν περιπτώσεις ατυχημάτων, συμπεριλαμβάνοντας αίτια αλλά και τρόπους αποφυγής τους. Είναι ευχής έργον η μελέτη των ναυτικών ατυχημάτων να μη μένει μια στείρα πηγή δημιουργίας νομικών εγγράφων, αλλά να χρησιμοποιείται για τη μελλοντική προστασία της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας αλλά και του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Eπιμελημένο κείμενο του Dr John Kokarakis, Manager Engineering Services Greece Bulker and Tanker Team GL, με τίτλο «Ναυτικά ατυχήματ. Τεχνική ανάλυση και διερεύνηση», Ναυτικά Χρονικά, Οκτώβριος 2006
Photo: Babak Farrokhi – Sinking greek ship in persian gulf