του καπτ. Απόστολου Σκεμπέ, HSQE Manager – DPA – Training Manager της Arcadia Shipmanagement Co. Ltd.
Μετά την απαγόρευση της Ρωσίας στην είσοδο Ουκρανών ναυτικών σε όλα τα λιμάνια της χώρας (μέχρι τώρα υπήρχαν λιμάνια όπου επιτρέπονταν), ποια είναι τα μέτρα που καλείστε να λάβετε προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφαλής και χωρίς καθυστερήσεις λειτουργία των πλοίων και ταυτόχρονα η διατηρησιμότητα (retention) των πληρωμάτων της εταιρείας ως στοιχείο ποιότητας παροχής των υπηρεσιών της;
Πρωταρχικός στόχος στη διακίνηση πληρωμάτων, από και προς τα πλοία, είναι η διασφάλιση της ακεραιότητας των ναυτικών, η επίτευξη όσο το δυνατόν περισσότερο ικανοποιητικών συνθηκών αεροπορικού ταξιδιού (λιγότερες ενδιάμεσες πτήσεις και μειωμένες αναμονές στους ενδιάμεσους σταθμούς), όπως επίσης η εξασφάλιση των ωραρίων-ημερομηνιών ταξιδιών, μέσω της επιλογής αναγνωρισμένων αεροπορικών εταιρειών. Η επιλογή των προορισμών αποστολής ναυτικών σε λιμένες κατάπλου των πλοίων, για την αλλαγή πληρωμάτων, πάντοτε γινόταν με βάση την κοινωνική και πολιτική κατάσταση που επικρατεί σε κάθε χώρα, ώστε να αποφεύγονται περιοχές με πιθανότητα γεγονότων (κάθε λογής, από πιθανές έκνομες ενέργειες έως ταραχές και εξεγέρσεις) που θα θέσουν σε κίνδυνο ή θα απειλήσουν την ακεραιότητα των ναυτικών που προαναφέραμε, όπως και στελεχών του γραφείου ή συνεργατών που ταξιδεύουν από και προς τα πλοία. Οπότε, διαχρονικά, για ευνόητους λόγους, συγκεκριμένα λιμάνια (και χώρες) δεν προσφέρονται για αλλαγές πληρωμάτων και επισκέψεις στελεχών στα πλοία του στόλου. Βέβαια, όπως θα βεβαιώσουν τα στελέχη που ασχολούνται με τις αλλαγές πληρωμάτων, «τίποτα δεν πηγαίνει βάσει προγραμματισμού…».
Η αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή δεν αποκλείει σήμερα και την εμπλοκή χωρών-χρηστών των θαλάσσιων μεταφορών ειδικά στο πετρέλαιο και στις τακτικές γραμμές. Αν τελικά το σενάριο επαληθευτεί, ποια τα μέτρα για την ασφάλεια του πλοίου και των πληρωμάτων;
Παρόμοια σενάρια έχουμε αντιμετωπίσει και στο παρελθόν. Η δραστηριοποίηση στις θαλάσσιες μεταφορές ευρείας κλίμακας εμπεριέχει κινδύνους και απειλές για τα πλοία και τα πληρώματά τους, προερχόμενους από διάφορες κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις και συρράξεις ανά την υφήλιο. Η διέλευση μέσω, ή εγγύς, των λεγομένων περιοχών υψηλού κινδύνου (High Risk Areas) σηματοδοτεί για τα πληρώματα των πλοίων την επαύξηση της ετοιμότητας και του επισταμένου ελέγχου της θαλάσσιας κυκλοφορίας στην περιοχή του πλου, όπως επίσης και την εφαρμογή μέτρων αποτροπής εισβολής στο πλοίο. Πρόκειται για τα λεγόμενα βέλτιστα μέτρα διαχείρισης της προστασίας του πλοίου και των επιβαινόντων, τα οποία ενισχύονται κατά περίσταση και με βάση τις διεθνείς πρακτικές και συστάσεις που κοινοποιούνται. Τα τελευταία δύο χρόνια, ως μία ακόμα περιοχή υψηλού κινδύνου χαρακτηρίζεται το βόρειο τμήμα της Μαύρης θάλασσας. Τις τελευταίες εβδομάδες, συγκεκριμένες περιοχές των -προς ανατολή- ακτών της Ανατολικής Μεσογείου χαρακτηρίζονται ως αναβαθμισμένου κινδύνου. Οι ταραχώδεις καταστάσεις, ανά την υφήλιο, είναι δυναμικές, με αποτέλεσμα όσα συζητάμε και οργανώνουμε «σήμερα» ίσως να ανατραπούν και να διαφοροποιηθούν «αύριο». Αυτό είναι ένα από τα ρίσκα της ναυτιλίας «μεγάλων αποστάσεων».
Με τη στοχοποίηση των ευρωπαϊκών χωρών από τρομοκρατικές ομάδες είναι πιθανό να υπάρξουν και επιθέσεις σε πλοία δυτικών σημαιών ή πλοιοκτητών. Σε μια τέτοια αυξανόμενη πιθανότητα θα εφαρμοστούν τα προβλεπόμενα από τον κώδικα ISPS με τη συμμετοχή των σημαιών ή προτίθεστε να ζητήσετε την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων, όπως με την περίπτωση της πειρατείας (Operation ATALANTA);
Ως πλοιοκτήτριες ή διαχειρίστριες ναυτιλιακές εταιρείες, δεν μπορούμε μονομερώς να ζητήσουμε την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων. Μπορούμε να κάνουμε υπομνήματα και αναφορές στις αρμόδιες αρχές της Σημαίας που φέρουν τα πλοία μας (εν προκειμένω ελληνική) και στις επαγγελματικές ενώσεις (ΕΕΕ, ΠΕΠΕΝ, ΠΕΜΕΝ, ΠΝΟ κ.λπ.). Αυτό που μπορεί να κάνει μια ναυτιλιακή εταιρεία, σε σχέση με την εφαρμογή πρόσθετων μέτρων προστασίας, είναι να προβεί σε αξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων προστασίας που περιλαμβάνονται στο σχέδιο προστασίας πλοίου βάσει του κώδικα ISPS και, αν διαπιστωθούν «κενά» τα οποία δεν καλύπτουν νέου τύπου απειλές, να προχωρήσει σε αναθεώρηση ή εμπλουτισμό των μέτρων. Τα θέματα προστασίας τελούν υπό συνεχή αξιολόγηση, ώστε να παραμένουν αποτελεσματικά. Αναφερόμενοι σε αύξηση του κινδύνου για ενδεχόμενες επιθέσεις σε πλοία που δραστηριοποιούνται στην Ανατολική Μεσόγειο, «αυτόματα» η σκέψη στρέφεται, εκτός από συγκεκριμένους εμπορικούς λιμένες της περιοχής, στη Διώρυγα του Σουέζ και στον αυξημένο αριθμό διέλευσης πλοίων, τα, οποία λόγω της προκαθορισμένης διαδρομής τους και ταχύτητας εντός της διώρυγας, αποτελούν «εύκολο» στόχο.
Σε περιπτώσεις όπου η πίεση αυξάνεται στο προσωπικό των πλοίων λόγω συνθηκών που διαμορφώνονται από το εξωτερικό περιβάλλον (συρράξεις, πειρατείες, οι επιχειρήσεις φόρτωσης/εκφόρτωσης και ασφαλούς ναυσιπλοΐας) η ανάπτυξη των ήπιων δεξιοτήτων (soft skills) ειδικότερα των ανώτερων αξιωματικών του πλοίου -όπως αυτών της ηγεσίας και επικοινωνίας- βοήθησαν πολύ στην επιτυχημένη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Η εταιρεία σας έχει επενδύσει στην ανάπτυξη τέτοιων δεξιοτήτων από τους αξιωματικούς της;
Η πίεση (stress) στην εργασία επί των πλοίων αποτελεί πολύ επικίνδυνο παράγοντα για την ασφάλεια, αλλά και την εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ των μελών του πληρώματος. Οπότε, είναι πρωταρχικής σημασίας επιδίωξη η αποφυγή δημιουργίας «πιεστικών» καταστάσεων. Για να μη δημιουργούνται παρόμοιες συνθήκες, δύο είναι οι παράγοντες που χρειάζεται να εξετάζονται και να εφαρμόζονται: 1) Η επικοινωνία πλοίου-γραφείου, με γνώμονα την υποστήριξη (support), την πληροφόρηση (information sharing), την ενημέρωση (awareness) και την παροχή λύσεων (solutions) όπου χρειάζεται, χωρίς την αναζήτηση «ενόχων» (no blame culture), ώστε να εξασφαλίζεται η συνεργασία και η από κοινού αντιμετώπιση οποιωνδήποτε θεμάτων ανακύπτουν. 2) Τα θέματα ηγεσίας και διαχείρισης των επιμέρους αναγκών του πληρώματος, εντός του πλοίου. Η ηγεσία και η τήρηση της ιεραρχίας είναι αναπόσπαστος παράγων καλής και αποδοτικής λειτουργίας των πλοίων. Όμως, επειδή δεν είμαστε στον «Μεσαίωνα», η διαχείριση των ομάδων εργασίας ανά επιστασία στο πλοίο, αλλά και η προσοχή που χρειάζεται να δίνεται σε κάθε μέλος ξεχωριστά, προϋποθέτουν την ανάπτυξη των ήπιων δεξιοτήτων από πλευράς των ηγετών (αξιωματικοί αλλά και επικεφαλής επιστασιών) και των συνθηκών που θα οδηγούν σε «συναισθηματικά υγιείς» ναυτικούς. Η «καλή ψυχική υγεία» (well-being), όπως και η σωματική υγεία, είναι θέματα που απασχολούν την εταιρεία μας και διαρκώς παρέχονται οδηγίες, επισημάνσεις, υπενθυμίσεις και τεχνικές υποστήριξης προς τους ναυτικούς. Το θέμα της ασφαλούς και υγιούς κουλτούρας από πλευράς ναυτικών, αλλά και στελεχών γραφείου, τελεί υπό συνεχή μελέτη, αξιολόγηση και αντιμετώπιση (shaping of a safety and healthy culture).
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο Τέυχος Νοεμβρίου 2023 των Ναυτικών Χρονικών.
Το Τεύχος Νοεμβρίου 2023 μπορείτε να το βρείτε εδώ.
