Η ρύπανση της γάστρας είναι το σύνολο της ύλης, οργανικής και ανόργανης, η οποία με την πάροδο του χρόνου προσκολλάται στα ύφαλα του πλοίου, είτε αυτό κινείται είτε όχι.
Διακρίνεται σε ένα ζελατινοειδές στρώμα ή μαλακή λάσπη, τα οποία δεν περιέχουν ορατά στερεά αντικείμενα και ουσιαστικά δημιουργούν μια λεπτή κάλυψη της γάστρας, και σε στρώματα ημιστερεά ή στερεά, που δίνουν μια τραχιά επιφάνεια η οποία αποτελείται από ζωικούς ή φυτικούς μικροοργανισμούς που αναπτύσσονται μέσα στη θάλασσα.
Πιο συγκεκριμένα, τα φυτά αναπτύσσονται κυρίως στις πλευρές του σκάφους, γιατί χρειάζονται το ηλιακό φως. Κοντά στην ίσαλο τα φυτά έχουν πράσινο χρώμα, ενώ σε μεγαλύτερο βάθος είναι καφέ. Οι ζωικοί οργανισμοί (όστρακα) προσκολλώνται κυρίως στον πυθμένα της γάστρας.
Λόγω της ρύπανσης, δημιουργείται μια τραχιά επιφάνεια στη γάστρα του πλοίου, με αποτέλεσμα να προκαλείται και αύξηση της αντίστασης τριβής και αντίστοιχα της κατανάλωσης του καυσίμου ‒ η αντίσταση τριβής που προκαλείται είναι πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη αύξηση λόγω της τραχύτητας της επιφάνειας από διάβρωση. Επιπλέον, η ανάπτυξη των οστράκων μπορεί να καταστρέψει την προστατευτική βαφή της γάστρας.
Η πιο συνήθης μέθοδος για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ρύπανσης είναι η βαφή των υφάλων του πλοίου με χρώματα που περιέχουν κατάλληλα δηλητήρια, μείγματα οργανομεταλλικών και ανόργανων ενώσεων. Κάθε δηλητήριο καταπολεμά έναν περιορισμένο αριθμό μικροοργανισμών. Συνδυαστικά, όλα τα δηλητήρια επιτυγχάνουν την εξόντωση πολλών μικροοργανισμών.
Η πλήρης πρόληψη της διάβρωσης και της ρύπανσης δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, ωστόσο έχουν αναπτυχθεί συστήματα ελέγχου και περιορισμού της φθοράς της γάστρας στο ελάχιστο, τα οποία εντάσσονται σε ένα γενικότερο πρόγραμμα συντήρησης του σκάφους.
Βασικοί παράγοντες της εμφάνισης της ρύπανσης είναι η διάρκεια μεταξύ των δεξαμενισμών του πλοίου, η διαδικασία και η μέθοδος βαφής της γάστρας και τα διαδοχικά είδη προστατευτικών στρωμάτων χρωματισμού που χρησιμοποιούνται.
Οι νηογνώμονες και οι κρατικές αρχές έχουν αναγνωρίσει την αποδοτικότητα των νέων βελτιωμένων συστημάτων χρωματισμού στη μείωση της διάβρωσης και έχουν μειώσει το πάχος και τις ενισχύσεις των ελασμάτων στα δεξαμενόπλοια και στα φορτηγά πλοία, με αποτέλεσμα την οικονομία στην ποσότητα χάλυβα που χρησιμοποιείται και αντίστοιχα την αύξηση του μεταφερόμενου ωφέλιμου φορτίου. Ταυτόχρονα, η βελτίωση των αντιρρυπαντικών έχει ήδη επιτρέψει τη διετή ‒αντί ετήσιας‒ διάρκεια μεταξύ των δεξαμενισμών, ενώ στο παραπάνω έχει συντελέσει και ο υποβρύχιος καθαρισμός της γάστρας, που εφαρμόζεται πλέον ευρέως, από δύτες εφοδιασμένους με ειδικό εξοπλισμό.
Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο Στοιχεία Ναυπηγίας, του Ε. Ζωγραφάκη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2021, σσ. 178-180.
Το βιβλίο Στοιχεία Ναυπηγίας, του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
Τα αρχείο διδακτικών βιβλίων του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
