Της Δρ. Χρυσούλας Λιάκου, Fleet Medical Advisor της Angelicoussis Group
Επιμέλεια: Δρ. Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος
Μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος είναι αυτή της θερμορρύθμισης. Η θερμορρύθμιση αποτελεί στην ουσία τον εσωτερικό μηχανισμό του οργανισμού που διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος, ανάλογα με τη θερμοκρασία περιβάλλοντος και τη σωματική άσκηση. Κύριο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο σώμα αποβάλλει τη θερμότητα διαδραματίζει ο ιδρώτας. Ωστόσο, όταν οι θερμορρυθμιστικοί μηχανισμοί δεν επαρκούν για να επαναφέρουν τη θερμοκρασία του σώματος στα φυσιολογικά επίπεδα, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης της θερμικής εξάντλησης και της θερμοπληξίας.
Η θερμική εξάντληση θεωρείται πρώιμο στάδιο της θερμοπληξίας και, αν δεν αντιμετωπιστεί, είναι δυνατόν να εξελιχθεί σε θερμοπληξία. Στη θερμική εξάντληση (heat exhaustion) το δέρμα είναι υγρό και ζεστό, λόγω του ιδρώτα, ενώ ο ασθενής μπορεί να έχει ωχρή όψη. Η εφίδρωση μπορεί να είναι έντονη, στην προσπάθεια του οργανισμού να αποβάλει θερμότητα και να κρατήσει τη θερμοκρασία του σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Ταυτόχρονα, η αφυδάτωση που προκαλείται δημιουργεί αίσθημα δίψας, ενώ η μείωση των ηλεκτρολυτών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μυϊκών κραμπών και σπασμών στους μυς των χεριών, των ποδιών (ιδιαίτερα στις γάμπες), στην κοιλιακή χώρα και στην πλάτη. Τα παραπάνω είναι δυνατόν να επιδεινωθούν εξαιτίας των εμετών και της διάρροιας που μπορεί να εμφανιστούν. Άλλα συμπτώματα της θερμικής εξάντλησης είναι η ναυτία, ο πονοκέφαλος, η κόπωση, η ζάλη, η απώλεια των αισθήσεων, η ταχυκαρδία και η εμφάνιση πυρετού. Ο πυρετός, σε περίπτωση που εμφανιστεί, είναι συνήθως χαμηλός.
Η ανεπαρκής ή μη έγκαιρη αντιμετώπιση της θερμικής εξάντλησης ενδέχεται να οδηγήσει στην εμφάνιση της θερμοπληξίας. Η συμπτωματολογία της θερμοπληξίας είναι σε μεγάλο βαθμό όμοια με αυτήν της θερμικής εξάντλησης, ωστόσο η γενικότερη κατάσταση του ασθενούς είναι σαφώς πιο επιδεινωμένη. Στη θερμοπληξία ο πυρετός είναι υψηλός και μπορεί να φτάσει ακόμα και τους 40°C. Επιπλέον, τα νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να είναι εντονότερα. Συχνά η θερμοπληξία εκδηλώνεται με την ξαφνική απώλεια συνείδησης. Επιπλέον, είναι εξαιρετικά πιθανό να επιδεινωθεί η ζάλη, να εμφανιστούν παραισθήσεις ή σύγχυση, ενώ η ομιλία να είναι μπερδεμένη και η συμπεριφορά του ασθενούς παράλογη.
Η αντιμετώπιση της θερμικής εξάντλησης και της θερμοπληξίας θα πρέπει να είναι έγκαιρη και άμεση, καθώς η θερμοπληξία αποτελεί επείγουσα ιατρική κατάσταση και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, ακόμα και στις νεαρές ηλικίες. Η θεραπεία αυτών των δύο καταστάσεων είναι συμπτωματική και βασίζεται στην άρση του αιτίου που τις προκάλεσε. Πιο απλά, ο ασθενής θα πρέπει να σταματήσει την οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα και να μεταφερθεί άμεσα σε κάποιο δροσερό ή κλιματιζόμενο και σκιερό μέρος. Επιπλέον, θα πρέπει να αφαιρεθούν τα περιττά ρούχα και οποιοσδήποτε εξοπλισμός. Για τη γρηγορότερη ανακούφιση του ασθενούς και την αποτελεσματικότερη πτώση της θερμοκρασίας συνιστάται το δροσερό ντους. Ο ασθενής θα πρέπει να παραμείνει ξαπλωμένος, με τα πόδια στο επίπεδο της καρδιάς, και να καταναλώσει δροσερό νερό ή κάποιο ισοτονικό ποτό. Μέχρι την πλήρη επαναφορά του ασθενούς, θα ήταν συνετό η διατροφή να περιέχει λίγο περισσότερο αλάτι από το συνηθισμένο.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί η θερμοπληξία είναι μέσω της πρόληψης. Η έντονη σωματική άσκηση θα πρέπει να αποφεύγεται εάν η εξωτερική θερμοκρασία είναι εξαιρετικά υψηλή, με έντονη ηλιοφάνεια. Στην περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό, θα πρέπει να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Τα ρούχα θα πρέπει να είναι ελαφριά και άνετα, κατά προτίμηση σε ανοιχτά χρώματα, που αντανακλούν τις ακτίνες του ήλιου. Επιπλέον, θα πρέπει πάντα να φοράτε καπέλο και αντηλιακές κρέμες. Η εργασία θα πρέπει να γίνεται, κατά το δυνατόν, τις δροσερότερες ώρες της ημέρας και με συχνά διαλείμματα για ξεκούραση στη σκιά. Βασικό στοιχείο της πρόληψης είναι η σωστή ενυδάτωση του οργανισμού, με τη λήψη αρκετών υγρών (8-10 ποτήρια νερού την ημέρα), την κατανάλωση φρούτων και την αποφυγή αλκοολούχων ποτών και ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη.
Στην περίπτωση που ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στα μέτρα που αναφέρθηκαν παραπάνω ή τα νευρολογικά συμπτώματα είναι ιδιαίτερα έντονα, είναι εξαιρετικά πιθανό να απαιτείται νοσηλεία του ασθενούς. Επίσης, συνιστάται να υπάρχει επικοινωνία με ιατρικό προσωπικό, προκειμένου η οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση να είναι άμεση.
