Οι προοπτικές της ναυτιλίας υπό το πρίσμα των οικονομικών εξελίξεων

Κρίσιμοι παράγοντες

Σύμφωνα με τον κ. Θεόδωρο Συριόπουλο, καθηγητή Χρηματοοικονομικής και πρόεδρο του Τμήματος Διαχείρισης Λιμένων και Ναυτιλίας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι ακόλουθοι κρίσιμοι παράγοντες αναμένεται να επηρεάσουν καταλυτικά τις προοπτικές διεθνούς οικονομικής ανάκαμψης, ιδίως στις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες αγορές:

1. Ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης: συνεχείς εξωγενείς κρίσεις έχουν παρατεταμένο αρνητικό αντίκτυπο και επιβραδύνουν σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα, παρατείνοντας τις συνθήκες αβεβαιότητας στο διεθνές σύστημα.
2. Τιμές προϊόντων: για τις υψηλές τιμές σε μια ευρεία γκάμα βασικών αγαθών και προϊόντων, μεταξύ των οποίων διατροφής, ενέργειας, πρώτων υλών, βιομηχανικών πόρων κ.ά., δεν αναμένεται ορατή επιστροφή σε προηγούμενα, πιο «κανονικά» επίπεδα.
3. Νομισματική πολιτική: διαμορφώνονται διεθνώς τάσεις σύγκλισης προς σταδιακή πλην αργή χαλάρωση του επιπέδου των επιτοκίων, με στόχο την τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας,

Ειδικότερα, οι προβλέψεις διεθνών οργανισμών σκιαγραφούν μια μάλλον απαισιόδοξη ή συγκρατημένη εικόνα για την αναπτυξιακή δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς πολλαπλές κρίσεις θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την προοδευτική σύγκλιση προς τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης (Sustainable Development Goals, SDGs).

Αν και ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης ξεπέρασε τις αναμενόμενες προσδοκίες για το 2023, με ορισμένες ώριμες οικονομίες να καταδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα, οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις αλλά και οι καταστροφικές συνέπειες εκτεταμένων καιρικών κρίσεων σε διάφορα σημεία του πλανήτη έχουν ενισχύσει τα επίπεδα των υποκείμενων κινδύνων και διακυμάνσεων. Παράλληλα, οι αυστηρές συνθήκες μιας σφικτής νομισματικής πολιτικής διαμορφώνουν πρόσθετη πίεση στη βιομηχανική παραγωγή, στο παγκόσμιο εμπόριο και στη διεθνή επιχειρηματικότητα.

Ρυθμός διεθνούς οικονομικής ανάπτυξης

Οι διεθνείς εκτιμήσεις συγκλίνουν σε αναμενόμενη επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ, από αρχική εκτίμηση 2,7% το 2023 σε 2,4% το 2024, ένδειξη παράτασης της περιορισμένης ανάκαμψης. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, ειδικότερα, προσπαθούν ακόμη να ανακάμψουν από τις επίπονες συνέπειες της πανδημίας, καθώς αρκετές αντιμετωπίζουν υψηλό δανεισμό και απουσία επενδυτικής δραστηριότητας.

Πληθωριστικές πιέσεις

Οι πληθωριστικές τάσεις διεθνώς παραμένουν κρίσιμη παράμετρος προβληματισμού για την παγκόσμια οικονομία κατά την τελευταία διετία, αν και προσφάτως διαφαίνονται σημεία περιορισμένης υποχώρησης. Ο πληθωρισμός διεθνώς μειώθηκε από 8,1% το 2022 σε 5,7% το 2023 και αναμένεται να αποκλιμακωθεί περαιτέρω σε 3,9% το 2024. Παρά την πτωτική τάση, ο πληθωρισμός στις τιμές βασικών προϊόντων διατροφής παραμένει κρίσιμος παράγοντας, επιδεινώνοντας τις συνθήκες φτώχειας και την ανασφάλεια στον τομέα τροφίμων, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Περί τα 238 εκατ. άτομα εκτιμάται ότι αντιμετώπισαν οξείες αρνητικές συνθήκες στον τομέα τροφίμων το 2023 (έναντι 21,6 εκατ. το 2022).

Επενδυτική δραστηριότητα

Καταγράφεται σημαντική επιβράδυνση της επενδυτικής δραστηριότητας διεθνώς, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Εντούτοις, στις ανεπτυγμένες οικονομίες συνεχίστηκε η επενδυτική δραστηριότητα σε βιώσιμους και υψηλής τεχνολογίας επιχειρηματικούς τομείς, όπως η πράσινη ενέργεια και οι ψηφιακές υποδομές. Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αντίθετα, καταγράφηκαν εκροές κεφαλαίων και πτώση των διεθνών άμεσων επενδύσεων. Ο ρυθμός επενδυτικής δραστηριότητας αναμένεται να παραμείνει περιορισμένος, λόγω των οικονομικών κινδύνων και των γεωπολιτικών εντάσεων που ενισχύουν την αβεβαιότητα, σε συνδυασμό με εκτεταμένη δανειακή επιβάρυνση και το υψηλό επίπεδο επιτοκίων. Είναι ενδιαφέρον ότι, αν και οι επενδύσεις στον τομέα της πράσινης ενέργειας ενισχύονται, ο ρυθμός τους δεν είναι επαρκώς ισχυρός για να επιτευχθεί ο αναμενόμενος στόχος μηδενικών ρύπων (net-zero-emissions goal) το 2050.

Αγορά εργασίας

Η διεθνής αγορά εργασίας, στη μετα-πανδημική φάση, χαρακτηρίζεται από διαφοροποιημένες τάσεις μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες κατέγραψαν σημαντική ανάκαμψη, με χαμηλά επίπεδα ανεργίας -ενδεικτικά, 3,7% στις ΗΠΑ και 6,0% στην Ευρωζώνη το 2023-, σε συνδυασμό με ενίσχυση των ονομαστικών μισθών και σχετικό περιορισμό των μισθολογικών διαφορών. Όμως, οι πραγματικές εισοδηματικές απώλειες και η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού θέτουν νέες προκλήσεις. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, αντίθετα, εμφάνισαν μεικτές τάσεις. Ορισμένες οικονομίες, όπως Κίνα, Βραζιλία, Τουρκία και Ρωσία, κατέγραψαν πτωτικές τάσεις ανεργίας, αν και η ανεπίσημη απασχόληση, έμφυλες διακρίσεις και υψηλή ανεργία στον νεανικό πληθυσμό παραμένουν ισχυρές.

Διεθνές εμπόριο

Περιορισμένες τάσεις καταγράφηκαν στο πεδίο των διεθνών εμπορικών ροών κατά το 2023, αν και αναμένεται ανάκαμψη κατά το 2024. Διαπιστώνεται μεταστροφή των καταναλωτικών δαπανών από τον τομέα των αγαθών προς τις υπηρεσίες, εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων, διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, διάσπαρτων συνεπειών της πανδημίας και ενίσχυση των πολιτικών προστατευτισμού σε ορισμένες οικονομίες. Οι αρνητικές συνέπειες είναι ιδιαίτερα επίπονες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου η οικονομική ανάπτυξη στηρίζεται συχνά στις εξαγωγές. Καταγράφεται αυξανόμενη διαφοροποίηση στους εμπορικούς εταίρους και ενίσχυση των περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών για τη διασπορά κινδύνου και τον περιορισμό της εξάρτησης από μικρό αριθμό αγορών.

Διεθνής χρηματοδότηση και δανεισμός

Ιδίως οι αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα εξωτερικού δανεισμού σε ένα περιβάλλον ανοδικών επιτοκίων, συνθήκες που δυσκολεύουν την πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές για άντληση χρηματοδότησης. Στις επικρατούσες χρηματοοικονομικές συνθήκες, η βιωσιμότητα του χρέους για τις οικονομίες αυτές έχει αναχθεί σε κρίσιμη προτεραιότητα. Η άνοδος των επιτοκίων διεθνώς, ως συνέπεια της σφικτής νομισματικής πολιτικής Κεντρικών Τραπεζών, όπως η αμερικάνικη Fed και η ευρωπαϊκή ECB, αύξησε τα κόστη δανειακής εξυπηρέτησης των υπερχρεωμένων οικονομιών, ανάγοντας σε επιτακτική ανάγκη τις δανειακές αναδιαρθρώσεις.

Κλιματική αλλαγή

Οι προβλέψεις εκτιμούν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη διεθνή οικονομία εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Ενδεικτικά, υπολογίζεται αναμενόμενη μείωση του διεθνούς ΑΕΠ τουλάχιστον κατά 10% μέχρι το 2100, εξαιτίας των ακραίων καιρικών κρίσεων, του φαινομένου του θερμοκηπίου και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μεταξύ άλλων.

Προοπτικές διεθνούς ναυτιλίας

Οι παγκόσμιες ναυτιλιακές αγορές διαμορφώνουν ανάμεικτες προοπτικές. Σύμφωνα με διεθνείς εκτιμήσεις, αναμένεται επιβράδυνση στην αγορά των containers για το 2024. Η Clarkson προβλέπει συγκρατημένη άνοδο περί το 3,7% έναντι του 2023, με τις εταιρείες να προσπαθήσουν να περιορίσουν τις ζημίες τους, λόγω αυξανόμενης ανισορροπίας προσφοράς και ζήτησης. Προβληματισμοί ανακύπτουν και για την αγορά των LNGs, καθώς ένας σημαντικός αριθμός νεοναυπηγηθέντων πλοίων (αρκετά εκ των οποίων ελληνικών συμφερόντων) αναμένεται να ενισχύσουν τον υφιστάμενο στόλο, σε συνέχεια εντατικών παραγγελιών ήδη από το 2021. Οι αγορές των tankers και των dry bulkers αναμένεται να επιδείξουν σταθερή απόδοση, με θετικότερες προοπτικές για τον τομέα των tankers.

Στους κινδύνους που αναμένεται να επηρεάσουν τη διεθνή ναυτιλία περιλαμβάνονται ο ενδεχόμενος ισχνός ρυθμός ανάπτυξης, η ενίσχυση των τάσεων προστατευτισμού και οι παρατεταμένες γεωπολιτικές εντάσεις. Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει ήδη σημαντικές συνέπειες για την αγορά των dry bulks (ευρέως αρνητικές) αλλά και την αγορά των tankers (κυρίως θετικές). Καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται και κατά το 2024 ,αναμένεται να επιδράσει καίρια στις διεθνείς εμπορικές ροές.

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο Τεύχος Μαρτίου 2024 των Ναυτικών Χρονικών.

Το Τεύχος Μαρτίου 2024 μπορείτε να το βρείτε εδώ.