Του Πάνου Ζαχαριάδη, Τεχνικού Διευθυντή της Atlantic Bulk Carriers Management Ltd.
Τελευταία ακούμε και διαβάζουμε όλο και περισσότερο για τις προσπάθειες απανθρακοποίησης της ναυτιλίας. Η λέξη «απανθρακοποίηση» (decarbonisation) απαντάται πια σε κάθε άρθρο ή διαδικτυακό συνέδριο ή επιστημονική μελέτη που ασχολείται με τις εκπομπές CO2 και αερίων του θερμοκηπίου.
Κάθε φορά που βλέπω ένα καινούργιο άρθρο ή μελέτη με αναφορά απανθρακοποίησης στον τίτλο, οι ελπίδες μου αναπτερώνονται, και κάθε φορά απογοητεύομαι. Γιατί όλα αυτά τα άρθρα και οι μελέτες δεν έχουν στην πραγματικότητα ως θέμα τους την απανθρακοποίηση, αλλά απλώς τη μείωση των εκπομπών CO2. Συνήθως τα άρθρα και οι μελέτες αυτές ασχολούνται με τους ‒γνωστούς πια σε όλους‒ στόχους του IMO για το 2030 και το 2050 και προκρίνουν τρόπους επίτευξής τους. Οι στόχοι όμως του ΙΜΟ αφορούν απλώς μειώσεις των εκπομπών.
Βεβαίως, καλές οι προσπάθειες για μείωση του CO2 και καλές οι οδηγίες από ειδήμονες (π.χ. μεγάλους νηογνώμονες) για τους διάφορους τρόπους μείωσης του CO2 από τα πλοία (π.χ. εναλλακτικά καύσιμα), αλλά αυτό δεν είναι απανθρακοποίηση. Όμως, ακόμα και για την απλή μείωση των εκπομπών, η εσκεμμένη παραπληροφόρηση συνεχίζει να είναι εκτεταμένη ανάλογα με τα συμφέροντα των συγγραφέων.
Φυσικά, η απανθρακοποίηση θα είναι θανάσιμο πλήγμα στις εταιρείες-κολοσσούς πετρελαίων. Έτσι, οι περισσότερες από αυτές έχουν αρχίσει τις κινήσεις δημοσίων σχέσεων, ανακοινώνοντας προγράμματα ερευνών, συνεργασίες με πελάτες κ.λπ. προς αυτόν τον σκοπό.
Πρόσφατα διάβασα το πολυσέλιδο πλάνο μιας τέτοιας εταιρείας-κολοσσού με τον βαρύγδουπο τίτλο «Decarbonising Shipping». Ασχολείται με τα πάντα εκτός από ένα πράγμα: το πώς θα επιτευχθεί αυτό το decarbonisation. Στην ουσία, εκτός από τον τίτλο, τίποτε άλλο στο κείμενο και στις πολλές επιμέρους παραπομπές δεν έχει σχέση με απανθρακοποίηση παρά μόνο με τους (γνωστούς) τρόπους μείωσης των εκπομπών CO2. Η ουσία του κειμένου; Μέχρι να βρεθεί η λύση, να χρησιμοποιούμε LNG το οποίο, λένε, επιφέρει μειώσεις 15 έως 21%. Συνεχίζουν δηλαδή την παραπληροφόρηση, παρά τις πάμπολλες μελέτες, που έχουν πια αποδείξει ότι το φυσικό αέριο είναι χειρότερο από τα συμβατικά καύσιμα και παρά τη στοχοποίηση από πράσινες οργανώσεις στο Μαϊάμι και αλλού των κρουαζιερόπλοιων που χρησιμοποιούν LNG. Φυσικά, οι παραγωγοί ορυκτών καυσίμων κάνουν απλώς τη δουλειά τους. Αντί για πετρέλαιο, ελπίζουν ότι θα πωλούν φυσικό αέριο για μερικές δεκαετίες ακόμα. Οι δε νηογνώμονες συνεχίζουν να μη βοηθούν τους πλοιοκτήτες με σωστή πληροφόρηση. Είναι τουλάχιστον άδικο να παροτρύνουν τους πλοιοκτήτες να χτίζουν ακόμα και bulk carriers με LNG ως καύσιμο (με 30% υψηλότερο κόστος) τη στιγμή που τέτοια πλοία έχουν αρχίσει να στοχοποιούνται από τις πράσινες οργανώσεις (και σωστά!).
Η μείωση των εκπομπών
Για να μπορέσει η ναυτιλία να επιφέρει πραγματικές μειώσεις εκπομπών, πρέπει να γνωρίζουμε ορισμένα θεμελιώδη νούμερα. Αφού ο ΙΜΟ αποφάσισε να ορίσει στόχους με βάση τις εκπομπές του 2008, χρειάζεται να γνωρίζουμε ποιες ήταν οι εκπομπές της ναυτιλίας τότε και πού βρισκόμαστε τώρα. Η «βίβλος» στο θέμα αυτό είναι οι μελέτες GHG του ΙΜΟ (έχουν γίνει τέσσερις έως τώρα).
Δυστυχώς (ή ευτυχώς), μια πρόσφατη ολιγοσέλιδη μελέτη αναδεικνύει την ολική αναξιοπιστία τους («Decarbonisation of Maritime Transport: Is there light at the end of the tunnel?», H.N. Psaraftis and C.A. Kontovas, Sustainability 2021, 13, 237). Η μελέτη αυτή των Ψαραύτη και Κοντόβα στην ουσία πετά τις μελέτες του ΙΜΟ στον κάλαθο των αχρήστων.
Από τις τεράστιες διαφορές από την πρώτη στην τέταρτη μελέτη στον υπολογισμό των εκπομπών του 2008 έως τις καταφανώς λανθασμένες μεθοδολογίες υπολογισμού εκπομπών από τα πλοία. Η μελέτη είναι, παραδόξως, πολύ ευκολοδιάβαστη και κατανοητή από τον καθένα που ασχολείται με τη ναυτιλία (διατίθεται ελεύθερα στο https://doi.org/10.3390/su13010237).
Χωρίς λοιπόν να γνωρίζουμε πού ήμασταν και πού βρισκόμαστε τώρα στο θέμα των εκπομπών, πώς θα διαλέξουμε τον δρόμο για επίτευξη των στόχων; Με το EEXI και το CII ή μήπως το EEDI; Ας μη σχολιάσω άλλο.
Η απανθρακοποίηση
Τη στιγμή που δεν έχουμε ιδέα ποιες ήταν και είναι οι πραγματικές εκπομπές CO2 της ναυτιλίας και τη στιγμή που ο ΙΜΟ θέτει ελλιπή και γραφειοκρατικά μέτρα για μειώσεις εκπομπών, οι περισσότεροι έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τη λέξη «απανθρακοποίηση» σχεδόν ως συνώνυμο της λέξης «μείωση» (εκπομπών). Φυσικά, η απανθρακοποίηση, όταν επιτευχθεί, θα επιφέρει ολική μείωση εκπομπών. Αλλά η απανθρακοποίηση θα αργήσει πολύ. Και όσο εθελοτυφλούμε ή πανηγυρίζουμε για μειώσεις CO2 στα χαρτιά, θα αργήσει πολύ περισσότερο.
Η ναυτιλία χρειάζεται τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Η ενέργεια που χρειάζεται ένα πλοίο κοντέινερ για μία ημέρα είναι ίση με αυτή που χρειάζονται 50.000 σπίτια. Η ενέργεια που χρειάζεται η ναυτιλία κάθε χρόνο ισοδυναμεί με την ενέργεια που χρειάζεται η Νέα Υόρκη για 60 χρόνια. Όλα τα εναλλακτικά καύσιμα (υδρογόνο, αμμωνία, μεθανόλη, κ.λπ.) τώρα παράγονται από το φυσικό αέριο. Για να παραχθούν με «πράσινο» τρόπο, χρειάζονται τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.
Η Διεθνής Οργάνωση Ενέργειας (International Energy Agency) προβλέπει ότι η χρήση «πράσινης» αμμωνίας στα πλοία μπορεί να φτάσει τους 130 εκατ. τόνους έως το 2070! Αλλά η ναυτιλία χρειάζεται 440 εκατ. τόνους αμμωνίας, που, για να παραχθούν, χρειάζονται 750 gigawatt ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή το 60% της παγκόσμιας παραγωγής. Παρόμοια απαγορευτικά νούμερα ισχύουν για τα βιοκαύσιμα. Επίσης το κόστος παραγωγής είναι τεράστιο σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα. Οι μπαταρίες είναι εφικτές για πολύ μικρά πλοία και πολύ μικρές διαδρομές. Ένα πλοίο κοντέινερ για ένα ταξίδι Ασία-Ευρώπη με την πιο οικονομική του ταχύτητα πρέπει να είναι εξοπλισμένο με 100.000 τόνους από τις καλύτερες μπαταρίες που υπάρχουν σήμερα. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι ίσως σε μία δεκαετία η αποθηκευτική ικανότητα των τωρινών μπαταριών να διπλασιαστεί. Τότε το πλοίο κοντέινερ θα χρειάζεται μόνο 50.000 τόνους μπαταρίες!
Η πυρηνική ενέργεια τέταρτης γενιάς, απολύτως ασφαλής και με ελάχιστα ή μηδενικά ραδιενεργά κατάλοιπα, θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην απανθρακοποίηση όχι μόνο της ναυτιλίας αλλά και του πλανήτη. Όμως, η αντίσταση σε αυτό το ενδεχόμενο δεν θα είναι από το κοινό (το οποίο, όταν καταλάβει ότι δεν έχει σχέση με τη γνωστή τωρινή πυρηνική ενέργεια, θα την αποδεχτεί), αλλά από την πολιτική δύναμη των εταιρειών-κολοσσών ορυκτών καυσίμων.
Όπως και να ’χει, χωρίς νέες τεχνολογίες, η απανθρακοποίηση θα παραμείνει μύθος.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Φεβρουαρίου 2021, σελίδα 134
