Εξέλιξη του Ναυτικού Δικαίου από την αρχαιότητα ως τους νεότερους χρόνους
Η Μεσόγειος Θάλασσα («Mare Mediterraneum») από αρχαιοτάτων χρόνων αποτέλεσε το κέντρο του θαλάσσιου εμπορίου και της ναυτιλίας για τον τότε κόσμο. Οι λαοί των παραλίων της όπως οι Φοίνικες, οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, οι Αιγύπτιοι, οι Ρωμαίοι και ασφαλώς οι Έλληνες ανέπτυξαν έντονη ναυτιλιακή δραστηριότητα και διαμόρφωσαν τους πρώτους δικαιϊκούς κανόνες για να ρυθμίσουν τις απορρέουσες σχέσεις από το μεταξύ τους εμπόριο και να εξασφαλίσουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα.
Οι πρώτοι γραπτοί κανόνες ναυτικού ενδιαφέροντος περιλαμβάνονται στον «Κώδικα της Εσνούννας», πόλης της Μεσοποταμίας (περίπου 1930 π.Χ). Ο μεταγενέστερος «Κώδικας του Χαμουραμπί» (περίπου 1750 πχ.) θεωρείται ως το πλέον σημαντικό νομοθετικό κείμενο της περιόδου εκείνης και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ρυθμίσεις σχετικές με την ευθύνη του μεταφορέα και τον καταμερισμό της ζημίας από τη ναυτική δραστηριότητα. Μια χιλιετία ύστερα ο «Νόμος Ροδίων Ναυτικός» θέτει τις βάσεις της ναυτασφάλισης, περιλαμβάνοντας διατάξεις που σχετίζονται με την ασφάλιση πολύτιμων αντικειμένων κατά τη μεταφορά τους και ρυθμίζοντας μεταξύ άλλων θέματα ναυαγίου, ναυτικής υποθήκης και κοινής αβαρίας.
Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, οι Ρωμαίοι δανείζονται ένα μεγάλο μέρος της Ροδιακής νομοθεσίας (Lex Rhodia) και θεσμούς όπως η κοινή αβαρία (Lex Rhodia de Jactu) ή το ναυτικό δάνειο (foenus nauticum) και εισάγουν νέους όπως το «Receptum Nautarum», αναφορικά με την ευθύνη του θαλάσσιου μεταφορέα. Το ρωμαϊκό δίκαιο στη μορφή που είχε διατυπωθεί στην ιουστινιάνεια νομοθεσία, επέζησε και εξελίχτηκε. Το νομοθετικό έργο των “Βασιλικών”, αποτελεί μια εξελληνισμένη και πιο προσιτή νομικά μορφή, του παλαιότερου Κώδικα του Ιουστινιανού. Στο πεντηκοστό τρίτο (LIII) Βιβλίο των Βασιλικών, είχαν καταχωρηθεί όλες οι ρυθμίσεις που αφορούσαν στο Ναυτικό Δίκαιο, οι οποίες είχαν προσαρμοστεί στις συνθήκες της περιόδου.
Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους και την κατάρρευση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους, οι ναυτιλιακές δραστηριότητες περιορίστηκαν στο ελάχιστο λόγω του σκοταδισμού, της αναρχίας και του περιορισμού του εμπορίου. Οι θαλάσσιες και χερσαίες συναλλαγές άρχισαν να αναπτύσσονται μετά τον 11ο αιώνα μ.Χ. με επίκεντρο την ιταλική χερσόνησο και τους φλαμανδικούς λιμένες, με πιο γνωστά νομοθετήματα ο ναυτικό διάταγμα του Τράνι και τα statute Βενετίας, του Ρίμινι, της Γένοβας, της Πίζας κ.α. Σημαντικό νομοθέτημα της περιόδου είναι το «Cosolato del Mare», που αποτελεί συλλογή με το συνόλου των ναυτικών κανόνων και δικαστικών αποφάσεων της εποχής.
Στη νεότερη περίοδο, σημαντική είναι η έκδοση του “Ordonnance de la Marine” από τον Λουδοβίκο τον 14ο, ο κώδικας της Σουηδίας, το “Consolato di Mare di Malta”, τα Διατάγματα του Μπιλμπάο, o κώδικας «per la Veneta mercantile marina” κ.α. Στην ελληνική έννομη τάξη, ο γαλλικός Εμπορικός κώδικας του 1807 εισήχθη αυτούσιος με το ψήφισμα της 15ης Δεκεμβρίου 1828 του Ι. Καποδίστρια.
Το παραπάνω κείμενο αποτελεί ευγενική χορηγία του κ. Kλέαρχου Μαυριλάκου, Δικηγόρος Αθηνών – Απόφοιτος Νομικής Αθηνών, LL.M in Energy Law / M.Sc. in Economics and International Political Economy – Απόφοιτος ΑΕΝ Ασπροπύργου.